«Հիզբոլլահ»-ի դիրքորոշումը Սիրիայի քաղաքացիական պատերազմում

Սիրիայում «Հիզբոլլահ»-ի ներգրավվածության մեծացումը 2013 և 2014 թվականների հակամարտության կարևորագույն գործոններից մեկն է: 2013 թ. սկզբից ի վեր «Հիզբոլլահ»-ի զինյալները սիրիացի և իրաքցի գործընկերների կողքին են եղել մինչ այսօր:  

Այս հոդվածում կներկայացվի «Հիզբոլլահ»-ի ներգրավվածությունը Սիրիայում հակամարտության սկզբից մինչ օրս: Ուշադրության կենտրոնում է 2013 թվականը, երբ «Հիզբոլլահ»-ը հրապարակավ ընդունեց Սիրիայում իր ներկայությունը՝ մեծացնելով իր ներգրավվածությունը վերջինիս տարածքում: Կուսումնասիրվեն «Հիզբոլլահ»-ի, Իրանի և Սիրիայի հարաբերությունները, ինչպես նաև «Հիզբոլլահ»-ի գործունեությունը Սիրիայում 2011-2012 թթ., որն այդ ժամանակ սահմանափակ էր և գաղտնի հիմունքներով:

Քանի որ Սիրիայի պատերազմը երկարում էր, Ասադի վարչակարգն աջակցության համար մեծապես ապավինում էր իր դաշնակիցներին՝ Իրանին և «Հիզբոլլահ»-ին: Վերջինս զգալիորեն ավելացրել է իրանական ներդրումները Սիրիայում: «Հիզբոլլահ»-ի դասընթացավարներն ու խորհրդատուները դրական էին տրամադրված իշխանամետ ուժերին օգնելու հարցում, քանի որ վերջիններս խոսում էին արաբերեն (ի տարբերություն իրանցի գործընկերների) և մարտական փորձ ունեին Իսրայելի դեմ պայքարում: Սիրիական բանակը բաղկացած էր հիմնականում ծանր, մեխանիզացված ստորաբաժանումներից, որոնք դժվարությամբ էին գործում քաղաքային միջավայրում թեթև զինված պարտիզանական զորքերի դեմ: 2006 թվականից ի վեր «Հիզբոլլահ»-ի զինյալները Լիբանանում և Իրանում մարզվել են ինչպես հարձակողական, այնպես էլ քաղաքային պաշտպանական պատերազմի մարտավարությամբ:

 «Հիզբոլլահ»-ն ինքն իրեն դիտարկում է որպես Իսրայելի հետ դիմակայության առաջին գիծ՝ համարելով, որ Սիրիան իր թիկունքն է եղել: Կազմակերպությունը չի հապաղել ռազմական ճանապարհով ներգրավվել սիրիական հակամարտությունում, սակայն այդ քայլը հրապարակելն աստիճանական է եղել, ընդ որում՝ «Հիզբոլլահ»-ը նախ և առաջ հիմնավորել է իր ռազմական միջամտությունն առ այն, որ անհրաժեշտ է պաշտպանել լիբանանյան գյուղերը, որոնք սահմանակից են Սիրիային, իսկ ավելի ուշ խոսել է շիական սուրբ տաճարների պաշտպանության մասին։ Եվ արդյունքում «Հիզբոլլահ»-ի ղեկավար Հասան Նասրալլահը 2013-ի մայիսին իր ելույթում բացահայտորեն հայտարարել է, որ «Հիզբոլլահ»-ը ներգրավված է Սիրիայում և գործելու է հօգուտ ասադյան վարչակարգի:  

Խոսելով Սիրիայում «Հիզբոլլահ»-ի կարևորության մասին՝ չենք կարող անտեսել այն փաստը, որ Սիրիան ևս զգալի դերակատարություն է ունեցել վերջինիս համար։

Սիրիայի կարևորությունը «Հիզբոլլահ»-ի համար չի սահմանափակվում միայն նրա համար որպես ֆինանսական և նյութական աջակցության աղբյուրի դերով: Ասադի ռեժիմն անվտանգ ապաստարան էր տրամադրել «Հիզբոլլահ»-ի ուսումնամարզական խմբերին, ինչպես նաև տարածքներ հատկացրել զենք պահելու համար: Սիրիայի ուսումնական ճամբարներից ոմանք տեղակայված էին ենթադրվող քիմիական զենքի պահեստների մոտակայքում, ինչն էլ անհանգստացնում էր ԱՄՆ պաշտոնյաներին։  

Ասադին «Հիզբոլլահ»-ի աջակցությունը միտված էր երեք լայնածավալ նպատակի: Նախ՝ «Հիզբոլլահ»-ը ձգտում էր պահպանել դիմադրության առանցքը՝ տապալելով հարձակման ռեժիմի ռազմական հնարավորությունները: Վերջինս դա իրականացնում էր դասընթացների և օգնության տրամադրման, իսկ վերջերս՝ ուղղակի մարտական ներգրավման միջոցով: Երկրորդ՝ «Հիզբոլլահ»-ը ձգտում էր պահպանել իրանական և սիրիական նյութական աջակցությունը՝ ապահովելով հաղորդակցության այն ուղիները, որոնք Դամասկոսից դեպի Լիբանան էին անցնում ապստամբների ցանկացած միջամտության արդյունքում, ինչն էլ բախումների էր հանգեցնում ապստամբ խմբերի հետ: Օրինակ՝ Ալ-Կուսայրում հիմնական արշավն ապստամբների մատակարարման գծերը դադարեցնելու փորձ էր, ինչն էլ սպառնում էր լիբանանյան շիական համայնքներին Սիրիայի տարածքում և վտանգում «Հիզբոլլահ»-ի հաղորդակցության սեփական կապերը Բեկաայում՝ Լիբանանի հովտում։ Երրորդն այն էր, որ խումբը փորձում էր կանխել սուննիական գերակշիռ ռեժիմի հայտնվելը Սիրիայի տարածքում, եթե Ասադի վարչակարգը տապալվի: Լիբանանցի շատ շիաների անհանգստացնում էր Սիրիայի տարածքում «թաքֆիր» խմբավորումների ի հայտ գալը, ինչպես նաև դրանց՝ Լիբանան տեղափոխվելու հնարավորությունը: Սա «Հիզբոլլահ»-ին դրդում էր պայքարել այս խմբավորումների դեմ Սիրիայում՝ կանխելու նրանց ուժեղացումը և ընդլայնումը դեպի Լիբանան:   

Սիրիայի տարածքում «Հիզբոլլահ»-ի դերի ավելի հավաստի ապացույցներ ի հայտ եկան 2012-ի երկրորդ կեսին: ԱՄՆ պաշտոնյաները հրապարակայնորեն ընդունեցին «Հիզբոլլահ»-ի մասնակցությունը Սիրիայի հակամարտությանը 2012 թ. օգոստոսին: «Հիզբոլլահ»-ը 2011 թվականից ի վեր «Սիրիայի կառավարական անձնակազմին» ուղղակիորեն մարզել է երկրի ներսում և օժանդակել Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի «Ղոդս» ուժերի (IRGC-QF) կողմից սիրիական զորքերի վերապատրաստմանը: «Հիզբոլլահ»-ը նաև էական դեր է խաղացել սիրիական ընդդիմության ուժերը Սիրիայի տարածքներից դուրս վտարելու հարցում։   

Եվս մեկ վկայություն է 2012 թ. ամռանը «Հիզբոլլահ»-ի՝ Սիրիայում սպանված զինյալների թաղումը Լիբանանում, որոնց հուղարկավորությունները տեղի են ունեցել քիչ պաշտոնականություններով, քանի որ «Հիզբոլլահ»-ի պաշտոնյաները շարունակում էին հրապարակավ խոստովանել իրենց ներգրավվածությունը Սիրիայում։ «Հիզբոլլահ»-ի ավագ հրամանատար Ալի Հուսեյն Նասսիֆի հուղարկավորությունը, որը տեղի է ունեցել հոկտեմբերի 8-ին Բեկաայի հովտում, առանձնանում էր նախորդ թաղումներից, քանի որ դրան ներկա էր մեծ բազմություն, այդ թվում՝ «Հիզբոլլահ»-ի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ: «Հիզբոլլահ»-ը պնդում էր, որ Նասսիֆը սպանվել է իր «ջիհադական պարտականությունները կատարելիս»։ Սա մի արտահայտություն էր, որն օգտագործվեց «Հիզբոլլահ»-ի նահատակների գտնվելու վայրն ու գործունեությունը քողարկելու համար: Սիրիայի ազատ բանակի զինյալների և հակահեղափոխական ակտիվիստների հաղորդագրությունների համաձայն՝ Նասսիֆը սպանվել է Ալ-Կուսայր գավառից հարավ ինքնաշեն պայթուցիկ սարքից (IED, Improvised Explosive Device):    

2013 թ. սկզբին կտրուկ փոխվեց «Հիզբոլլահ»-ի դերը Սիրիայում, քանի որ մինչ այդ վերջինս սիրիական ռազմական ուժերում ավելի շատ կատարում էր խորհրդատվական գործունեություն։ «Հիզբոլլահ»-ի ներդրումների ծավալը հստակ չէ, սակայն դրանց ազդեցությունը 2013 թ. մարտադաշտում կասկածից վեր է։

2012 թ. վերջին և 2013 թ. սկզբին մարտական գործողություններում սկսեցին օգտագործել հարձակման ռեժիմի ռազմական հնարավորությունները: Ապստամբ ուժերը գրավեցին Հալեպի տարածքը և երկրի հյուսիսային հատվածը: Հակամարտությունը գնալով դառնում էր աղանդավորական, և «Ջաբհաթ ան-Նուսրա»-ի նման «Ալ-Կաիդա»-ի ճյուղավորված խմբավորումները Սիրիայում ստանձնում էին ավելի կարևոր դեր: Իրանը նույնպես սիրիական հակամարտությունում կորուստներ ունեցավ: 2012 թ. օգոստոսին սիրիացի ապստամբները գերեվարեցին Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի «Ղոդս» ուժերի (IRGC-QF) 48 անդամի, որոնք ազատ արձակվեցին մեկ ամիս անց գահակալության ռեժիմի կողմից պահվող 2000 բանտարկյալի դիմաց: 2013 թ. փետրվարին Սիրիայում «Ղոդս» ջոկատի ավագ գեներալ Հասան Շաթերիի սպանությունը ևս մեկ ուժգին հարված էր ԻՀՊԿ-ին:

Սիրիական վարչակարգը սկսեց 2012 թ. վերջին վերակազմավորել իր զինված ուժերը: Սիրիայի տարածքում գործում էին մի շարք զորախմբային զինյալներ, մասնավորապես «Ժեյշ աշ-շաբի»-ն (համաժողովրդական բանակ) և «Շաբիհա»-ն (հոգիներ): Այդ խմբավորումները հիմնականում ալավիական էին և կազմված էին տեղական համայնքներից` որպես հարևան դիտող ուժ:

Սիրիայում «Հիզբոլլահ»-ի դերի ավելի կտրուկ փոփոխություն տեղի ունեցավ 2013 թ. գարնանը, երբ Նասրալլահը երկու ուղևորություն կատարեց ապրիլին ու հանդիպեց Ալի Խամենեիի և իրանցի բարձրաստիճան այլ պաշտոնյաների հետ՝ քննարկելու Սիրիայում տիրող իրավիճակը: Հանդիպումների մասին ոչ պաշտոնական զեկույցները պնդում են, որ Խամենեին ճնշում է գործադրել Նասրալլահի վրա՝ Սիրիայի նկատմամբ «Հիզբոլլահ»-ի ավելի մեծ հանձնառության համար, թեև այժմ հայտնի է բանակցությունների ճշգրիտ բնույթը: Նասրալլահը Բեյրութ վերադառնալու օրը՝ ապրիլի 30-ին ունեցած ելույթում առաջին անգամ խոստովանել է իր կուսակցության ջանքերը Սիրիայում, ինչպես նաև վերջինիս գործունեությունն ի շահ Ասադի ռեժիմի: ««Հիզբոլլահ»-ը ձեռք է մեկնում Սիրիային»,- հայտարարել է Նասրալլահն իր հեռուստատեսային ելույթում, ապա նախազգուշացրել, որ Սիրիայի տարածաշրջանային դաշնակիցները թույլ չեն տա, որ Սիրիան ընկնի ամերիկյան, իսրայելական կամ «թաքֆիր» խմբավորումների ձեռքը:

Նասրալլահի ելույթը պայմանավորված էր նրանով, որ Իսրայելը Դամասկոսի մոտ օդային հարվածներ էր հասցրել, որոնք իրականում ուղղված էին «Հիզբոլլահ»-ին: Իսրայելի հասարակության բողոքը և Նասրալլահի պատասխանը ևս ապացուցում էին հարաբերությունների կարևորությունն ինչպես Սիրիայի, այնպես էլ «Հիզբոլլահ»-ի համար: Հաջորդող շաբաթներին «Հիզբոլլահ»-ը զգալիորեն մեծացրեց Սիրիայում ներգրավվածությունը, ինչը հանգեցրեց Ալ-Կուսեյրում «Հիզբոլլահ»-ի գլխավորությամբ խոշոր տարհանումների մեկնարկի:

Ալ-Կուսեյրի համար 17-օրյա մարտը տևեց ավելի քիչ, քան կանխատեսվում էր։ «Հիզբոլլահ»-ն ունեցավ համեմատաբար ամենամեծ զոհերի թիվը: Թեև վերջինիս կորուստների հաշվետվությունը չի հրապարակվել, բայց ենթադրվում է, որ այն ունեցել է մինչև 120 զոհված, ինչպես նաև տասնյակ վիրավորներ:

Արդյունքը, սակայն, անխուսափելի էր՝ հաշվի առնելով Ալ-Ասադի ռեժիմի տրամադրության տակ գտնվող նյութատեխնիկական ռեսուրսները։ Ալ-Կուսեյրի հարաբերական մեկուսացումը դժվարացնում էր նյութատեխնիկական աջակցություն ցուցաբերելը: Այն նաև մոտ էր «Հիզբոլլահ»-ի մատակարարման գծերին՝ Լիբանանում՝ սահմանի սիրիական կողմի շիաներով բնակեցված գյուղերով:

Ալ-Կուսեյրում տարած հաղթանակը սիրիական հակամարտության վրա կարևոր ազդեցություն թողեց: Նախ և առաջ՝ դա մարդկային ու նյութական մեծ հարված հասցրեց զինված ուժերին, ինչպես նաև հոգեբանական՝ ապստամբողներին: Ալ-Կուսեյրը նաև սկիզբ դրեց Սիրիայում «Հիզբոլլահ»-ի էական ներգրավվածության մի նոր փուլի: «Հիզբոլլահ»-ի մասնակցությունն անբաժանելի էր սիրիական վարչակարգի հաջողությունից, այն  բացահայտ պարտավորվել էր ապահովել Ասադի հաջողությունները: