Ջիհադի հայեցակարգն իսլամում
Ջիհադը, հակառակ տարածված կարծիքի, չի նշանակում «սրբազան պատերազմ», այլ բառացի թարգմանությամբ՝ ձգտել, ջանալ, ջանք թափել Ալլահի ճանապարհին: Ջիհադի առաջացման պատմության արմատները ձգվում են մինչև կրոնի և իսլամական ումմայի ձևավորման սկզբնական շրջան: Դրա առաջին և կարևոր աղբյուր է համարվում Ղուրանը, որտեղ «ջահադա» տերմինը կիրառվում է սուրաներում: «Ջիհադ» տերմինը կարելի է համարել զուտ իսլամական, որն արաբների շրջանում լայն կիրառություն ստացավ իսլամի առաջացումից հետո, այն նպատակ ուներ մուսուլմաններին բացատրելու ռազմական գործողությունների կատարման իմաստը և ցույց տալու մուսուլմանի հուսալքությունը հաղթահարելու ճանապարհը՝ Աստծո ճանապարհի համար պայքարելով:
Ջիհադի մասին հիշատակումներ կան նաև Սուննայում, որտեղ շատ հեղինակների երկերում ջիհադին վերաբերող հադիսները ներկայանում են առանձին գլուխներով՝ անմիջապես հաջորդելով հինգ հիմնասյուների մասին հադիսներին: Այս հանգամանքը շեշտում է ջիհադի կարևորությունը մուսուլմանների համար: Հիշատակումներ կան հադիսների ամենահայտնի ժողովածուներում՝ Ալ-Բուխարիի, Մուսլիմի, Աբու Դաուդի, Ալ-Թիմրիզիի և այլոց երկերում: Ջիհադի կանոնակարգման նպատակով բազմաթիվ գրքեր են գրվել՝ սկսած 8-րդ դարի 30-ական թվականներից: Այդ ժամանակներում տեղի ունեցող պատերազմները ստիպել են ավելի մեծ ուշադրություն դարձնել սրի ջիհադին:
Իսլամական գաղափարների համաձայն՝ աշխարհը բաժանված է երկու մասի՝ դար ալ-իսլամ և դար ալ-հարբ: Դար ալ-իսլամը մշտական պատերազմի մեջ է գտնվում դար ալ-հարբի հետ՝ նպատակ ունենալով ամբողջ աշխարհը դարձնելու իսլամական և ենթարկելու Աստծո կանոններին: Կա մի հադիս, որտեղ Մուհամմադ մարգարեն նշում է ռազմական պայքարը՝ որպես փոքր ջիհադ, իսկ սեփական արատների դեմ պայքարը՝ մեծ ջիհադ: Դար ալ-հարբի գրավման համատեքստում մուսուլմաններն իրենք իրենց համարում են ազատարարներ և արդարություն բերողներ: Մեծ կամ ներքին ջիհադը սեփական անձի դեմ պայքարն է՝ սատանայի գայթակղություններից ազատվելու, սեփական մտքերը և ցանկությունները սանձելու համար: Սա համարվում է ամենակարևոր ջիհադը: Խոսքի ջիհադը սեփական համոզմունքների, սեփական հավատի, Ալլահի բացարձակության մասին քարոզն է, ինչպես նաև այդ ճանապարհից շեղվածների հետապնդումը: Սրի ջիհադը (ջիհադ աս-սեյֆ) զենքի գործադրումն է սրբազան ճանապարհին: Այն ի սկզբանե ունեցել է պաշտպանական նպատակ: Հակառակ տարածված կարծիքների՝ սրի ջիհադն ամենակարևորը չէ:\
Սուննիական իսլամի կրոնաիրավական չորս դպրոցներից (մազհաբ) մալիքիական, հանաֆիական և շաֆիական դպրոցները ջիհադի իրականացումը համարում են պարտադիր, եթե դա կատարվում է որոշակի պայմանների առկայության
դեպքում: Այդ պայմաններից են անհավատների կողմից ռազմական գործողություններ սկսելը և հաջողության հասնելու հիմնավորման առկայությունը: Շաֆիական մազհաբի հիմնադիր Աբու Աբդալլահ ալ-Շաֆին ջիհադը համարում էր Աստծո օրենք՝ մուսուլմանական համայնքի շարունակականությունն ապահովելու համար: Ալ-Շաֆին կարևորում էր ջիհադի իրականացման միջոցով օգուտ ստանալու սկզբունքը՝ շարադրելով անհավատներից ջիզիա (հարկատեսակ) ստանալու մեխանիզմները:
Ջիհադի վերաբերյալ մեկնաբանությունների ենք հանդիպում հանբալիական մազհաբի հիմնադիր Ահմադ իբն Հանբալի ուսմունքում: Նա դեմ էր իսլամական դրույթների ռացիոնալ մեկնաբանմանը և կարծում էր, որ մարդու բանականությունը չի կարող գործիք դառնալ կրոնական ճշմարտության բացահայտման համար: Հանբալիական մազհաբի հետևորդները համարում են, որ «ջիհադը» անընդհատ իրականացվող գործընթաց է: Ըստ Ահմադ իբն Հանբալի՝ չպետք էր դադարեցնել ռազմական գործողությունների իրականացումը, սակայն դրա համար անհրաժեշտ էին պայմաններ՝ հատկապես ուժի և հզորության առկայություն ու դրանից օգուտ քաղելու ակնկալիք:
Add new comment