Ռազմական հաղթանակի հիմնական գործոնները․ ինչպե՞ս դա արեց «Թալիբանը»

Դա լավ մշակված ռազմական ծրագրի, մարտավարական իրավասության և պարզ հաղորդագրությունների խելացի համակցության արդյունք էր, որը մատուցվում էր բարդ ձևով:

Քաբուլը գրավելուց հետո մի քանի օրվա ընթացքում բազմաթիվ վերլուծություններ են արվել, որոնք կենտրոնացած էին այն փաստի վրա, որ կառավարական ուժերը մեծապես թուլացել են կոռուպցիայի, «ուրվական զինվորների» աշխատավարձերի, քաղաքական անմիաբանության և Քաբուլի կառավարությունում որոշումների կայացման հարցում հրատապության բացակայության, ինչպես նաև ԱՄՆ-ի խորհրդականների բացակայության և սահմանափակ թվով ԱՄՆ օդային հարվածների պատճառով։

Թալիբներն ավելի լավ ծրագիր ունեին

Մինչև 2021 թվականի գարուն ԱՄՆ-ն նախագահ Աշրաֆ Ղանիին հորդորում էր դուրս բերել աֆղանական զորքերը և ոստիկանությունը բազմաթիվ մեկուսացված անցակետերից, որոնք ցրված էին գավառների և քաղաքների մոտակա գյուղական շրջաններում: Նրանք նաև խորհուրդ են տվել աֆղանական ուժերին կենտրոնանալ առանցքային քաղաքների և Քաբուլի պաշտպանության վրա՝ այս կերպ հույս ունենալով, որ կառավարությունը կարող է թալիբների դեմ պայքարել: Հնարավոր է նաև, որ Վաշինգտոնը, Լոնդոնը և Քաբուլը կարծում էին, որ թալիբները չեն սկսի իրենց հարձակումը մինչև սեպտեմբերի 8-ին ամերիկյան ուժերի վերջնական դուրսբերումը:

2015 թվականից թալիբները մեկուսացրել են գավառների կենտրոնները՝ ուժեղացնելով շրջակա գյուղական շրջանների վերահսկողությունը: Ապացույցներ կան, որ խմբավորման ուժերը նախապես դիրքավորվել են ողջ երկրում՝ պատրաստ գարնանը հարձակողական գործողություններ սկսելու: Նրանց առաջին քայլը՝ Արևմտյան Աֆղանստանի սահմանային անցակետերը գրավելը, հանգեցրեց Աֆղանստանի կառավարությանը մուտքային առևտրի հարկման եկամուտներից զրկելուն: Եթե պատերազմն ավելի երկար տևեր, միայն դա մեծապես կթուլացներ կառավարությանը, որն արդեն իսկ գտնվում էր հարկաբյուջետային ճգնաժամի մեջ:

Այնուհետև թալիբները սկսեցին գործողություններն Աֆղանստանի արևելքում: Դրան արագորեն հաջորդեցին հարձակումները երկրի հյուսիսում։ Այս հարձակումները միասին հաջողությամբ կանխեցին ցանկացած ջանքեր, որոնք կարող էին գործադրել նախկին Հյուսիսային դաշինքի ռազմական ղեկավարները՝ մոբիլիզացնելով իրենց աշխարհազորայիններին: Աֆղանստանի երկրորդ քաղաքի՝ Կանդահարի հետագա անկումը վճռականորեն թուլացրեց կառավարության դիրքերը։ «Թալիբանը» մտադրվել էր իր հարձակումն իրականացնել մարտավարական, օպերատիվ և ռազմավարական մակարդակներում։

«Գործի քարոզչություն» և «պատմական ճակատամարտ»

2002 թվականից ի վեր թալիբ ապստամբների դեմ աֆղանական պատերազմը երկարատև և դաժան մրցակցություն էր բնակչության, ապստամբների և աշխարհազորայինների ու նրանց առաջնորդների համար: Սովորաբար ռազմական գործողությունները քաղաքական հարթություն ունեին տեղական, ազգային և միջազգային մակարդակներում: 21-րդ դարի հաղորդակցությունները, մասնավորապես արբանյակային հեռուստատեսության, ինտերնետի և սոցիալական լրատվամիջոցների ընձեռած նոր հնարավորությունները, մեծացրին պատերազմի և քաղաքականության փոխներթափանցումն ու փոխկապակցվածությունը: «Թալիբանը» «գործի քարոզչությունը» դարձրեց իր գործողությունների անբաժանելի մասը։ «Պատմությունների ճակատամարտը» դառնում էր ավելի ու ավելի կարևոր, հաճախ նույնքան կարևոր, որքան ինքը՝ զինված հակամարտությունը, երբեմն ավելի շատ:

«Թալիբանն» ուներ մի պարզ ուղերձ. որ ինքը, այլ ոչ թե Քաբուլի «խամաճիկային ռեժիմն» էր Աֆղանստանի օրինական կառավարությունը, և որ ինքն արդար պատերազմ էր մղում օտարերկրյա անհավատներին Աֆղանստանի հողից վտարելու, իսլամական էմիրությունը վերականգնելու համար: Սա մեծ ազդեցություն ունեցավ ինչպես Աֆղանստանում, այնպես էլ նրա սահմաններից դուրս՝ խրախուսելով նրա աջակիցներին, դրամահավաքներին և հնարավոր նորակոչիկներին:

«Թալիբանի» առաջարկն աֆղան ժողովրդին այն շրջաններում, որոնք վերահսկում էին նրա ուժերը, ներառում էր երկու հնարավորություն՝ ապահովել անվտանգություն և նպաստել վեճերի լուծմանն իր շարիաթի դատարաններում: Խմբավորումը չի խոստացել բարելավել գյուղատնտեսությունը, առողջապահությունը, կրթությունը կամ ենթակառուցվածքներն այնպես, ինչպես դա արվեց միջազգային ջանքերի շնորհիվ: ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի ուժերն ու նրանց բազմաթիվ գործակալությունները փորձեցին օգնել Աֆղանստանի կառավարությանը շատ հարցերում, մինչդեռ թալիբները սովորաբար շատ ավելի լավ էին կատարում իրենց առջև դրված նպատակները:

Մինչև 2021 թվականը «Թալիբանն» իր ռազմական հնարավորություններին ավելացրեց քարոզչության, սոցիալական ցանցերի և բանակցությունների հզոր համադրություն: Աֆղանստանի կառավարական ուժերի վրա մեկուսացված գյուղական առաջակետերում հարձակվելու սկզբնական հաջողությունից հետո թալիբ ապստամբները բանակցում էին իրենց թշնամիների հետ ուղղակիորեն կամ զրուցակիցների միջոցով, ինչպիսիք են ցեղերի ավագները կամ տեղական քաղաքական գործիչները: Ապստամբները երբեմն հաջողությամբ ապահովում էին հանձնումը. այլ դեպքերում նրանք առաջարկում էին չհարձակվել, եթե կառավարական ուժերը վայր դնեն զենքերը և լքեն իրենց դիրքերը։

Երբ թալիբների «հաղթարշավը» թափ հավաքեց, այն շահարկվեց և ամրապնդվեց սոցիալական ցանցերում: «Թալիբանի» զինյալների հարձակման տեսանյութերին հաջորդեցին կառավարական լքված մարտական դիրքերի պատկերները, այն, թե ինչպես են թալիբները վերահսկում քաղաքային տարածքները և դատարկ կառավարական շենքերը, այնուհետև խանութների և դպրոցների վերաբացման կադրերը: Սա լավ կառավարվող տեղեկատվական գործողություն էր, որի նպատակն էր թալիբներին ներկայացնել որպես կոշտ և ռազմական առումով արդյունավետ մարտիկներ, միևնույն ժամանակ մեծահոգի նրանց հանդեպ, ովքեր հանձնվել են:

Առնվազն մեկ դեպք է եղել, երբ թալիբները ապատեղեկություն են տարածել՝ լուրեր շրջանառելով, թե թալիբների և Վաշինգտոնի միջև գաղտնի համաձայնություն է եղել, որը թույլ է տվել թալիբներին նվաճել Աֆղանստանի որոշ հատվածներ: Սա նպաստեց կառավարական ուժերի բարոյալքմանը: «Պատմության ճակատամարտում» կառավարության պարտությունը մեծապես նպաստեց աֆղանական խոշոր քաղաքների արագ անկմանը:

Քարոզարշավի ընթացքում թալիբները փորձել են օգտագործել և՛ աֆղանական, և՛ միջազգային լրատվամիջոցները՝ իրենց հաղորդագրությունները տարածելու համար: Աֆղանստանի և միջազգային լրագրողներին հաջողվել է ռեպորտաժներ պատրաստել թալիբների գրաված տարածքներից, օրինակ՝ Հերաթից՝ ցուցադրելով անվտանգության և բնականոնության պատկերներ:

2013 թվականին Դոհայում թալիբների գրասենյակի բացումից հետո քաղաքական հաղորդագրությունների ակնհայտ միասնություն է նկատվել: «Թալիբանի» խոսնակները գնալով ավելի են հմտացել միջազգային լրատվամիջոցների ներգրավման գործում: