Հանգուցալուծումներ սպասել 2024 թվականից պետք չէ, որովհետև այն ընտրական տարի է. քաղաքագետ

 «Դետք»-ի զրուցակիցն է քաղաքագետ Ռոբերտ Ղևոնդյանը: 

- Պարո՛ն Ղևոնդյան, ինչպե՞ս եք գնահատում Նիկոլ Փաշինյանի մասնակցությունը Սանկտ Պետերբուրգում կայացած Եվրասիական տնտեսական միության (ԵԱՏՄ) բարձրագույն խորհրդի նիստին՝ հաշվի առնելով այն, որ վերջին շրջանում Հայաստանի ղեկավար այրերը հրաժարվում էին ռուսաստանյան հարթակում տեղի ունեցող հանդիպումներին մասնակցելուց: 

- Այս անգամ Նիկոլ Փաշինյանը գնաց, որովհետև խոսքը վերաբերում էր Եվրասիական տնտեսական միությանը, որին Հայաստանն ինտեգրված է ամբողջությամբ, և այս պահին հնարավոր չէ պատկերացնել Հայաստանը ԵԱՏՄ-ից դուրս, առավել ևս, որ նախագահությունը ռոտացիոն կարգով անցնում էր Հայաստանին: Հայաստանի վարչապետը, կարելի է ասել, չգնալու հնարավորություն չուներ: Ավելին՝ կային բազմաթիվ հարցեր, որոնք անհրաժեշտ էր ճշտել Մոսկվայում, իհարկե, սուր անկյունները շրջանցելով, ինչը, հուսանք, Հայաստանի վարչապետն արել է: Կարելի է ասել՝ այս այցը կանխորոշված էր:

Ինչ վերաբերում է նրան, թե ինչ սպասել, կարծում եմ՝ գործընթացների վրա լուրջ, փոփոխող ազդեցություն այս այցը չի ունենա, ինչպես սկսվել և ընթանում են գործընթացները, այդպես էլ կշարունակվեն հաջորդ տարի: 

- Այսօր Կրեմլում հայտարարել են, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը շարժվում են «խաղաղության պայմանագրի» շուրջ աշխատանքներն ավարտելու ուղղությամբ, և Մոսկվան պատրաստ է աջակցել նրանց: Ըստ Ձեզ՝ Մոսկվան փորձում է վերադարձնե՞լ միջնորդի իր դերը: 

- Մոսկվան փորձում է այդ գործընթացում իր շահերը տեսնել, և մենք գիտենք, որ Մոսկվան լուրջ մրցակցության մեջ է Արևմուտքի հետ՝ հայ-ադրբեջանական հարաբերություններում որպես միջնորդ հանդես գալու առումով, ամեն հնարավոր առիթ օգտագործում է, որպեսզի շեշտադրի իր դերակատարումը: Հաշվի առնելով, որ Արևմուտքն այս պահին տարեմուտի թմբիրի մեջ է ինչ-որ առումով, Մոսկվան դա որպես հնարավորություն է ընկալում և այդ պատճառով նաև ակտիվացել է: Սակայն, ինչպես ասացի, չեմ կարծում, թե դա գործընթացների վրա մեծ ազդեցություն կունենա, և մոտակա ժամանակներս արդեն, եթե ոչ ամսին, մենք կտեսնենք Օ’Բրայենի այցից հետո հայտարարված գործընթացների շարունակությունը, այն է՝ Վաշինգտոնում Հայաստանի և Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարների հանդիպումը: 

- Նախօրեին ՀՀ ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանն ասել է, որ երբեք այսքան մոտ չեն եղել խաղաղությանը: Ինչ եք կարծում՝ «խաղաղության պայմանագրի» շուրջ գործընթացը մո՞տ է հանգուցալուծման: 

- Այս պահին կա փաստաթուղթը ստորագրելու համար բարենպաստ միջավայր, բայց մյուս կողմից պետք է հաշվի առնել, որ այդ փաստաթուղթը խնդիրներ լուծող փաստաթուղթ չի լինելու, և այդ մասին արդեն հայտարարում են նույնիսկ ամենաբարձր մակարդակով: 

- Այսինքն՝ դա լինելու է կողմերի ցանկությունները ներկայացնող ինչ-որ թո՞ւղթ:  

- Մեծ հավանականությամբ միջանկյալ փաստաթուղթ կլինի, ճանապարհային քարտեզի նման մի բան, որը վերջնական համաձայնություններ չի հաստատի, ինչի մասին արդեն բարձրաձայն հայտարարեց Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարը: Բայց քանի որ դա անհրաժեշտ է Արևմուտքին, որը բավական ժամանակ, ջանք ու եռանդ է ներդրել դրա կազմման համար, հետևաբար նման մի բան Հայաստանն ու Ադրբեջանը կստորագրեն:

Մի հետաքրքիր բան նշեմ՝ այդ փաստաթղթի հետ կապված: Իմ գնահատմամբ՝ ինչքան կոնկրետ և ավելի երաշխավորված փաստաթուղթ լինի, այնքան դրանում կետերն ավելի քիչ կլինեն և շատ ավելի մակերեսային: Եթե լինի, օրինակ, Միացյալ Նահանգների նման հաստատուն երաշխավոր, որը կկարողանա ստիպել մեխանիզմներ կիրառել, այնտեղ շատ ավելի քիչ կետեր կլինեն: Բնականաբար, և՛ Հայաստանը, և՛ Ադրբեջանը կփորձեն հնարավորությունների պատուհան թողնել իրենց համար՝ հետագայում ավելի շատ բան ստանալու ակնկալիքով: 

- Ամփոփելով 2023 թվականը, ողջ գործընթացները, որոնց ականատես եղանք տարվա ընթացքում, ի՞նչ կարելի է արձանագրել, որքանո՞վ են պաշտպանվել Հայաստանի շահերը, և ի՞նչ բացթողումներ կան: 

- Անցնող տարում ունեցանք ցավալի կորուստներ, տեսանք Արցախի հայաթափումը: Մյուս կողմից՝ Հայաստանի Հանրապետության սահմաններում ձեռքբերումներ ևս եղան՝ հաշվի առնելով, որ Հայաստանի ինքնիշխանությունն ինչ-որ չնչին չափով, բայց ամրապնդվել է, անվտանգության մակարդակն է որոշ չափով ամրապնդվել: Մենք գիտենք, որ Հայաստանի ռազմական ձեռքբերումների ֆինանսական մասը միայն Հնդկաստանի հետ հատել է 2 մլրդ դոլարի շեմը, ինչն աննախադեպ է: Կարելի է ասել, որ այս ուղղությամբ որոշակի տեղաշարժեր կան: Միևնույն ժամանակ, Հայաստանի՝ կախվածություններից ձերբազատման առումով քիչ քայլեր արվեցին: Այստեղ կառանձնացնեմ միայն Հռոմի ստատուտի վավերացումը: Մյուս հարցերում Հայաստանի իշխանությունները, կարծես թե, հապաղում են, թեև հանրային պահանջ արդեն կա շատ հարցերի վերաբերյալ: 

- Ի՞նչ սպասենք գալիք տարվա ընթացքում, ի՞նչ գործընթացներ կարելի է կանխորոշել: 

- Կարծում եմ՝ հանգուցալուծումներ սպասել 2024-ից պետք չէ, որովհետև այն ընտրական տարի է Եվրոպական միությունում, Ուկրաինայում, Ռուսաստանում և ԱՄՆ-ում: Հավանաբար, կտեսնենք գործընթացների շարունակականությունը, բայց ոչ ավարտներ և հանգուցալուծումներ: