Ալիևը նռնակ է նետել հայ-ադրբեջանական խաղաղ գործընթացի վրա. Eurasianet

Ադրբեջանի առաջնորդ Իլհամ Ալիևը, կարծես թե, ուժեղացրել է լարվածությունը Հարավային Կովկասում՝ անսպասելիորեն վերականգնելով արտատարածքային ցամաքային միջանցքի, այն է՝  Ադրբեջանը Նախիջևանի էքսկլավին Հայաստանի տարածքով  անցնելու մասին պահանջը: Այս մասին գրել է Eurasianet-ը:

Որոշ փորձագետներ Բաքվում կարծում են, որ խնդիրը կարելի է կառավարել։  Ալիևը զարմացրել է տարածաշրջանային վերլուծաբաններին ՝ հունվարի սկզբին ադրբեջանցի լրագրողներին տված հարցազրույցում, կարծես  դիվանագիտական նռնակ նետելով հայ-ադրբեջանական խաղաղ գործընթացի վրա: Նա բազմիցս Հայաստանին անվանել է «ֆաշիստական» և բանակցային օրակարգի վերին կետ վերադարձրել «Զանգեզուրի միջանցքի» հարցը։ Ալիևի մեկնաբանություններին նախորդող ամիսներին երկու կողմերն էլ  ազդանշաններ էին ուղարկել, որ խաղաղության համաձայնագիրը մոտ է թվում:

Ինչպես հիշեցվել է, անցյալ օգոստոսին հայ և ադրբեջանցի պաշտոնյաները հայտարարել են , որ իրենք մի կողմ են թողել Զանգեզուրի հարցը՝ նշելով, որ երկու երկրները նախ կվերջացնեն խաղաղ համաձայնագիրը, ապա կվերադառնան միջանցքի խնդրին:

Հայաստանի տեսանկյունից՝ հարցը խնդրահարույց է երկու պատճառով. առաջինը՝ Երևանի պաշտոնյաները չեն ցանկանում զիջել ինքնիշխանությունն ադրբեջանական երկու տարածքները միացնող ցամաքային ճանապարհի նկատմամբ, և երկրորդը, Հայաստանը չի տեսնում Ռուսաստանին միջանցքում կայունության երաշխավորի դերում:  Մոսկվայի հետ Երևանի հարաբերությունները սրվել են այն բանից հետո, երբ ՀՀ-ն պարտություն կրեց Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմում, որն ավարտվել է 2023 թվականի վերջին: Ընդգծվել է, որ հայերից շատերը կարծում են, որ Ռուսաստանը դավաճանել է իրենց երկրին՝ չկատարելով Հայաստանի ինքնիշխանությունը պաշտպանելու պայմանագրային պարտավորությունները: 2020 թվականի համաձայնագրով ամրագրված էր Ռուսաստանի խաղաղապահ դերը «Զանգեզուրի միջանցքում», սակայն օգոստոսի երկկողմանի որոշումը հետաձգելու հարցը, փաստորեն, սառեցրել էր Մոսկվային ապագա ներկայության հարցը: Ռուս պաշտոնյաները սկզբում դառնորեն դժգոհել են հայ-ադրբեջանական քայլից, բայց ի վերջո հետ են կանգնել այն բանից հետո, երբ Իրանն աջակցել է միջանցքի հարցը փակելուն:  Վերջին ամիսներին, քանի որ հայ-ռուսական հարաբերությունները շարունակել են անկում ապրել, Հայաստանի կառավարության շահագրգռվածությունը երկրում ռուսական ներկայությունը նվազեցնելու հարցում  մեծ նշանակություն է ստացել:

Ալիևի կողմից «Զանգեզուրի հարցի» վերածնունդը չի նշանակում, որ Բաքուն ցանկանում է, որ ռուս խաղաղապահներ լինեն այդ ճանապարհին, Eurasianet-ին ասել է անկախ վերլուծաբան  Շուջաթ Ահմադզադեն : «Կարծում եմ՝ Ադրբեջանը նույնքան դժգոհ է «Զանգեզուրի միջանցքի» ռուսական վերահսկողության տակ լինելու գաղափարից», – նշել է Հարավային Կովկասի հարցերով փորձագետ Ահմադզադեն:

Հունվարի սկզբին Ալիևի հարցազրույցը հիշեցրել է Հայաստանին, որ թեև Զանգեզուրը կարող էր հետաձգվել, սակայն Բաքուն այն չի մոռացել: Միևնույն ժամանակ, Ահմադզադեն նշել է, որ այդ հարցում Բաքվի մոտեցման մեջ հնարավոր է որոշակի ճկունություն: Զանգեզուրը, Բաքվի կարծիքով, կապված է տարածաշրջանային առևտրային ցանցերի ընդլայնման ավելի լայն խնդրի հետ, հավելել է նա։ Անցած տարվա ընթացքում Ադրբեջանն ակտիվորեն ծրագրեր է իրականացրել հարևան այլ պետությունների հետ՝ Արևելք-Արևմուտք առևտուրը խթանելու Միջին միջանցքով՝ ներառյալ  Վրաստանի հետ երկաթուղու վերականգնումը և էլեկտրաէներգիայի արտահանման հավակնոտ պլանը Ղազախստանի և Ուզբեկստանի հետ: «Կա երեք ուղղություն երկկողմ երկխոսության մեջ՝ խաղաղության համաձայնագիր,  սահմաններ և կապ, որոնցում երկու երկրներն էլ վեճեր ունեն, սակայն կապը միակ հարցն է, որի շուրջ հայ-ադրբեջանական երկկողմ բանակցությունները չեն սկսվել», – նշել է Ահմադզադեն։

«Կարծում եմ՝ այս պահին կողմերը փորձում են վերանայել իրենց խաղադրույքները այս հարցում», – նշել է փորձագետը: Ահմադզադեն կարծում է, որ Ադրբեջանը ցանկանում է ուսումնասիրել երկկողմ կապի բոլոր ուղիների ապաշրջափակումը: Ինչ վերաբերում է Զանգեզուրին, ապա Ադրբեջանը պարտադիր չէ, որ պնդում է, որ Հայաստանը զոհաբերի միջանցքի ամբողջական ինքնիշխանությունը. Բաքվի սկզբունքն այն է, որ նա ցանկանում է, որ ադրբեջանական մեքենաները, որոնք շարժվում են մայրցամաքի և Նախիջևանի միջանցքով, ազատ տեղաշարժվեն առանց որևէ ստուգման: «Կարծում եմ՝ այստեղ է, որ Հայաստանը դիմադրում է»,- նշել է նա։